Schuldenstress

Het is al weer even geleden dat de humanistische omroep HUMAN de documentairereeks 'Schuldig' heeft uitgezonden. Een buitengewoon indringend portret van een aantal gezinnen met problematische schulden en de wijze waarop zij ondanks alles het hoofd boven water trachtten te houden. Maar die vooral ook liet zien wat de continue schuldenstress met mensen doet in hun dagelijks functioneren. Ik moest daar aan denken toen ik onlangs aanwezig was bij een lezing van de BAR-Armoedewerkgroep. De lezing werd gegeven door Nadja Jungmann, lector Schulden&Incasso aan de Hogeschool in Utrecht. In die lezing nam zij ons mee in de ins en outs van het uit de Verenigde Staten overgewaaide 'Mobility Mentoring'. Deze aanpak van schuldenproblematiek combineert inzichten vanuit hersenonderzoek met coaching rondom re-integratie, schulphulp, huisvesting en opleiding. Ook zij greep terug op de documentairereeks 'Schuldig' en de effecten van stress. Haar boodschap is verontrustend. Door chronische stress overzie je de consequenties van je gedrag niet altijd meer. Uit onderzoek blijkt ook dat hersenen daardoor niet meer optimaal functioneren. Mensen met chronische stress maken de wereld klein, omdat ze het anders niet meer overzien. Maar het verontrustende zit niet zozeer in dit inzicht; het zit hem veel meer in het feit dat we in het huidige systeem van schuldenaanpak te weinig erkennen dat financiële problemen maken dat je slechter gaat functioneren. Daarbij komt dat we met de overgang van verzorgingsstaat naar participatie-maatschappij een veel groter beroep doen op de eigen verantwoordelijkheid van burgers. Daardoor is het niet goed functioneren van cliënten een groot probleem geworden in de hulpverlening. Met andere woorden: onze aanpak van de schuldenproblematiek verergert deze eerder dan dat het deze vermindert of oplost. Een inzicht waar we wat mee moeten doen. Jungmanns kwam met nog een ander verontrustend feit. Het aantal gezinnen met problematische schulden groeit harder dan de bevolking. Terwijl het aantal gezinnen dat in de gemeentelijke schuldhulpverlening zit juist afneemt…. Dat betekent dus dat het aantal gezinnen met problematische schulden groeit, maar deze steeds minder in beeld komen bij de gemeente en/of hulpverleners. Uit de evaluatie van ons gemeentelijk minimabeleid blijkt ook het dalende beroep dat mensen doen op onze hulpverleningstrajecten. Op zich lijkt dat goed nieuws; er blijft immers geld over in de begroting. Maar in werkelijkheid zien we dus steeds minder. Dit geldt ook voor het beroep dat wordt gedaan op de extra middelen die beschikbaar zijn voor mensen met minimuminkomen en/of problematische schulden, zoals het kindpakket en de bijzondere bijstand. Deze problematiek heeft en verdient mijn volle aandacht, omdat een participatiemaatschappij wat mij betreft pas zo mag heten als ook iedereen daadwerkelijk meedoet.

Hans van der Graaff,
wethouder